In de jeugdzorg is een structureel tekort is van gemiddeld 1,8 miljard euro. Een direct gevolg van de decentralisatie in 2019 waarin de verantwoordelijkheid voor jeugdzorg van Rijk naar gemeente is verlegd. De wachtlijsten zijn gegroeid, de problematiek is complexer dan ooit en ook corona draagt hieraan bij. Student & Starter vindt dat we ervoor moeten zorgen dat wachtlijsten korter worden, maar ook dat we moeten blijven inzetten op preventie en vroegsignalering. Laten we bijvoorbeeld alternatieven uit het sociale domein, zoals sport en volksgezondheid, inzetten om onder andere lichte psychische problematiek te ondervangen en wachttijden tot professionele hulp te overbruggen.

De huidige situatie in de jeugdzorg roept de vraag op of de rijksmiddelen die beschikbaar worden gesteld wel goed ingezet kunnen worden op gemeentelijk niveau. Door de decentralisatie, oftewel het overdragen van landelijke jeugdzorg  naar gemeenten, hebben gemeenten volop ingezet op preventie en vroegsignalering. Dit is niet alleen duurder, maar leidt op langere termijn soms zelfs tot een stijging van de kosten. 

Structureel betrekken van sociale domeinen

Student & Starter pleit voor bottom-up initiatieven in het sociale domein. Wij willen organisaties uit het sociale domein actief en structureel betrekken en inzetten voor jeugdhulp en hulp voor jongvolwassenen met lichte psychische problematiek. Tijdens de overbruggingsperiode, wanneer iemand op een wachtlijst staat voor professionele hulp, kan bijvoorbeeld Welzijn op Recept of E-health een eerste handreiking zijn tot hulp. We moeten initiatieven zichtbaar en duidelijk vindbaar maken, zoals een UU Walks en platformen waar jongeren met een student psychologie kunnen praten. 

Grote druk door lichte problematiek die ‘sneller te genezen’ is

De zorgvragen zijn gecompliceerder geworden, wat wil zeggen dat er veel verschillende problematieken tegelijkertijd spelen. Van schulden tot eetproblemen, depressies, misbruik en geweld thuis. Ook corona heeft deze problemen en de aanpak nog complexer gemaakt. Dit is echter niet de enige groep die beroep doet op hulp uit de jeugdzorg. Er is een enorme toename van lichte psychische problematiek, zoals concentratieverlies, somberheid en angststoornissen. Achterliggende oorzaken hiervan zijn de druk van de prestatiemaatschappij op kinderen en jongeren, schulden binnen gezinnen, of veelvuldig social mediagebruik en sexting.

Omdat ook deze groep voornamelijk aanklopt bij jeugdzorginstanties barst de jeugdhulp nu uit haar voegen door capaciteitsproblemen en een structureel financieel tekort. We lopen nu het gevaar dat complexe casussen lastiger worden en dat het moeilijker wordt om deze op tijd te behandelen. Een ander gevaar is dat  lichte problematiek als verdienmodel wordt gezien. Het is immers sneller te verhelpen én daardoor kostenefficiënter. Een cliënt met lichte problemen is ‘sneller’ genezen dan een kind wat te maken heeft met geweld, seksueel misbruik en suïcidaliteit. 

Blijven inzetten op preventie met extra hulp vanuit het sociale domein

Deze situatie vraagt om een fundamentele discussie over hoe we de jeugdzorg moeten inzetten. Student & Starter vindt dat we wachtlijsten moeten wegwerken en casussen moeten behandelen, maar ook moeten blijven inzetten op preventie en vroegsignalering van (psychische) problemen bij jongeren. Preventie draagt namelijk bij aan de persoonlijke ontwikkeling en kan voorkomen dat problemen zoals schulden, stress en faalangst erger worden. Eerder en sneller handelen wanneer een onveilige thuissituatie dreigt, voorkomt voor slachtoffers veel ellende.

Student & Starter vindt het te beperkend om preventie en vroegsignalering alleen bij zorgprofessionals neer te leggen. Het is een enorme uitdaging voor de jeugdzorg om alles bol te werken. Het is simpelweg oneerlijk om constant beroep te doen op de jeugdzorg als de deze structureel financiële tekorten heeft. Het is daarom nodig om initiatieven vanuit sociaal domein te betrekken. Door extra toezicht en hulp in te zetten uit de sociale omgeving waar bepaalde groepen zich al bevinden kan al een grote hulp bieden. 

Door onze vragen wordt er nu bijvoorbeeld al Mental Health First Aid in verschillende digitale cursussen aangeboden. Dit willen wij ook inzetten bij studentenverenigingen, sportorganisaties en andere platformen die jongeren veelvuldig bezoeken. Zo kunnen de eerste signalen van problemen bij jongeren opgevangen worden. Omdat niet iedereen lid is van een vereniging of het buurthuis bezoekt, wil Student & Starter ook dat er meer (jeugd) praktijkondersteuners komen bij de huisarts, zij kunnen een goede tussenschakel vormen in de jeugdzorgketen.